Jakie znaczenie ma ‘poziom odniesienia’ podczas projektowania kina domowego?
Podczas prac nad doborem systemu nagłośnienia na etapie opracowania dokumentacji projektowej powinno się zwrócić uwagę na dwie rzeczy związane z poziomem odniesienia
1. Głośniki i wzmacniacze muszą być zdolne do odtworzenia sygnału z szczytowym poziomem głośności wynoszącym 105dB
Jeśli system audio jest skalibrowany tak, aby dla sygnału -20dB wyprodukować ciśnienie 85dB w miejscu odsłuchu, to głośniki oraz wzmacniacze aż proszą się o wytworzenie ciśnienia 105dB dla sygnału 0dB. Odtworzenie bez zniekształceń oraz kompresji dynamiki sygnału o tak wysokim poziomie jest bardzo dużym wyzwaniem dla systemu audio. Większość standardowych konstrukcji z rynku konsumenckiego wykorzystujących głośniki z miękką kopułką wysokotonową, nie jest w stanie osiągnąć tak wysokich poziomów głośności nawet w niewielkiej wielkości pomieszczeniu. Głośniki powinny posiadać wysoką skuteczność oraz dużą wytrzymałość mocową, tak jak konstrukcje firmy Procella Audio, które rekomendujemy.
2. Subwoofer musi być w stanie odtworzyć sygnał z szczytowym poziomem głośności wynoszącym 115dB
Kanał LFE zawierający efekty niskotonowe jest traktowany odmiennie ponieważ posiada 10 dB wzmocnienia względem reszty kanałów. Szczytowy poziom SPL w miejscu odsłuchu, jaki powinien wyprodukować subwoofer w trakcie odtwarzania ścieżki LFE wynosi 115 dB. W rzeczywistości sytuacja ta wygląda prawie zawsze gorzej ponieważ subwoofer musi dodatkowo odtwarzać niskie częstotliwości skierowane do niego z innych kanałów przez system zarządzania basem*.
Powyższe wyzwania oznaczają, że do odtworzenia w typowej wielkości pomieszczeniu ścieżki dźwiękowej zgodnie z założeniami reżysera niezbędne będzie użycie wielu subwooferów o dużej mocy – o czym wspominaliśmy już we wcześniejszych wpisach blogowych (równomierne pokrycie niskimi częstotliwościami w kilku miejscach odsłuchu).
* System zarządzania basem przekierowuje niskie częstotliwości z innych kanałów do subwoofera. W procesorach AV oraz amplitunerach dokonuje się tego za pomocą ustawienia poszczególnych głośników jako małe oraz wybrania częstotliwości podziału. Przykładowo, dla głośników efektowych standardową częstotliwością podziału jest 80Hz. To oznacza, że wszystkie dźwięki poniżej 80Hz z kanałów efektowych zostaną przekierowane do subwoofera. Dla sygnałów przekierowanych do subwoofera z 5 kanałów potrzebne jest dodatkowe 6dB zapasu głośności powyżej poziomu potrzebnego dla odtworzenia kanału LFE. Dla sygnałów przekierowanych z 7 kanałów subwoofer będzie potrzebował dodatkowo 8dB zapasu głośności.
Projekt kina oraz projekt sali kinowej zawsze powinien uwzględniać pożądany poziom natężenia dźwięku, po to aby system nagłośnienia był w stanie prawidłowo odtworzyć ścieżkę dźwiękową wraz z towarzyszącymi mu emocjami i wrażeniami. Z tego też względu najchętniej pracujemy w oparciu o zestawy nagłośnieniowe firmy Procella Audio.
Ciśnienie a głośność dźwięku
Ciśnienie akustyczne (a także natężenie dźwięku), o którym wielokrotnie wspominamy na łamach naszego blogu to wielkości fizyczne, Czyli obiektywne i mierzalne z dokładnością do dokładności systemu pomiarowego. Możemy je zatem zmierzyć podczas procesu kalibracji systemu kinowego za pomocą mikrofonu pomiarowego oraz odpowiedniego oprogramowania. Następnie porównać do innego pomiaru lub wartości, będącej dla nas punktem odniesienia.
Głośność natomiast jest hasłem pokrewnym, lecz dość istotnie się różniącym. Wynika to z faktu, że odczucie czy też wrażenie głośności nie jest wprost proporcjonalne do ciśnienia akustycznego. Czyli nasze wrażenia dotyczące głośności nie pokrywają się idealnie z pomiarem natężenia dźwięku (SPL). Obrazowo ujmując – dwukrotny wzrost ciśnienia wcale nie wywołuje wrażenia dźwięku dwukrotnie głośniejszego. To jest pierwsza kwestia, druga to fakt, że czułość naszego słuchu jest różna dla różnych częstotliwości – maleje w kierunku skrajów pasma i nie przekracza granic 20 Hz – 20 kHz, wyznaczających tzw. pasmo akustyczne.
Głośność jest więc wielkością związaną z subiektywnym odczuwaniem i oceną poziomu bodźca, tutaj „systemem pomiarowym” jest nasz narząd słuchu. Ustalono ogólne zależności i przybliżone krzywe, pokazujące relację natężenia dźwięku do głośności w funkcji poziomu i częstotliwości (najbardziej znane tzw. krzywe Fletchera-Munsona), ale każde ucho działa według swojej nieco odmiennej, indywidualnej funkcji.