Zakup ekranu – jak wybrać?
Jeżeli w swoim systemie kina domowego planujesz projektor, pamiętaj o tym, że będziesz do niego potrzebował także odpowiedniego ekranu projekcyjnego. Niech nawet przez sekundę nie pojawi się w Twojej głowie myśl, aby obraz rzutować na zwykłą ścianę – nawet, jeżeli jest pomalowana na biało. Powierzchnia ścian jest dosyć nierówna, a charakterystyka odbijanego światła jest kompletnie nieznana (nie wiemy w jaki sposób będzie odbijane światło – czy któraś ze składowych RGB będzie dominowała). Istnieje wprawdzie specjalna farba Screen Goo, która jest bardzo gruba i niweluje wszystkie nierówności faktury, a dodatkowo zapewnia całkiem niezłe odwzorowanie koloru. Jest to jednak rozwiązanie pośrednie, a nie docelowe. Uniemożliwia jednocześnie zastosowanie głośników kinowych za ekranem – czyli rozwiązanie stosowane w profesjonalnych kinach.
Wybór odpowiedniego ekranu projekcyjnego to kilka istotnych kwestii do rozważenia, w tym artykule wymienimy 9 najistotniejszych.
- Proporcje boków – czyli format ekranu
- Proporcje boków to stosunek szerokości ekranu do jego wysokości. Niemal wszystkie projektory kina domowego i kanały telewizyjne mają proporcje boków 16:9, czyli stosunek szerokości do wysokości wynosi 16:9. Po podzieleniu tych wartości otrzymamy liczbę 1.78:1 i jest to druga popularna nazwa na ten format. Niestety, większość filmów jest szersza i posiada proporcje boków o stosunku 1.85:1, 2.35:1. 2.38:1 lub 2.39:1.
- Jeżeli oglądasz filmy i telewizję, współczynnik proporcji często będzie różny w zależności od oglądanego materiału. Zależnie od proporcji ekranu, zobaczymy czarne pasy na górze i dole lub po bokach rzutowanego obrazu.
- Wiele posiadaczy projektorów wybiera ekrany o proporcjach 2.39:1 (możliwe opcje 2.35:1 lub 2.37:1), bo w tym wypadku filmy kinowe będą odtwarzane bez żadnych dodatkowych pasów u góry i dołu ekranu. W przypadku odtwarzania klasycznych materiałów telewizyjnych o proporcjach 1.78:1, po bokach ekranu będą widoczne czarne pasy.
- Projektor o proporcjach obrazu 16:9 (czyli natywnej rozdzielczości 16:9) wyświetlając film kinowy w formacie 2.39:1 może wypełnić ekran 2.39:1 na dwa sposoby. Pierwszy to dostrojenie ogniskowej i przesunięcia rzutowanego obrazu. Drugi to wykorzystanie specjalnej soczewki anamorficznej.
2. Rozmiar ekranu
- Optymalny rozmiar ekranu zależy od odległości widza do rzutowanego obrazu. Jednym z ważniejszych czynników jest ostrość obrazu – jak blisko jesteśmy w stanie usiąść, aby przestać zauważać pojedyncze piksele? Jeżeli usiądziesz dalej, możesz przestać zauważać wszystkie szczegóły obrazu.
- Istnieją różne formuły do wyznaczenia optymalnej odległości siedzisk oraz rozmiaru ekranu w zależności od ostrości obrazu. Na potrzeby tego artykułu skupimy się na rekomendacji ITU (International Telecommunications Union), która zakłada, że siedziska powinny być oddalone od ekranu na trzykrotność jego wysokości (dla standardu HD) i na 1,5 wysokości w przypadku standardu UHD/4K, niezależnie od proporcji ekranu.
W skrócie:
– odległość od siedzisk = 3 x wysokość ekranu dla HD
– odległość od siedzisk = 1,5 x wysokość ekranu dla UHD - Rozmiar większości ekranów jest podawany na podstawie jego przekątnej wyrażonej w calach. Dla ekranów o proporcjach 16:9, wysokość to mniej więcej połowa przekątnej. W przypadku ekranów 2,39:1 to zwykle 0,4 jego przekątnej.
- Podając przybliżone wartości – jeżeli na przykład odległość od ekranu wynosi 300 cm, wysokość ekranu dla standardu HD powinna wynosić około 100 cm, a jego przekątna około 200 cm, czyli 80 cali dla ekranu 16:9. W przypadku ekranu 2.39:1 przekątna powinna wynosić około 250 cm (100 cali).
Przy zachowaniu odległości 300 cm od widzów do ekranu, wartości dla standardu UHD będą następujące: wysokość ekranu 200 cm, przekątna ekranu 400 cm (160 cali) w proporcji 16:9. W przypadku ekranu 2.39:1 powinniśmy uzyskać przekątną 500 cm (200 cali). - Innym kryterium jest pole widzenia podane w stopniach, którym chcemy wypełnić obraz. Przy odległościach i rozmiarach podanych powyżej, obraz 4K/UHD może wymagać obrócenia głowy, aby zobaczyć wszystkie rogi ekranu, co może kłócić się z pierwszym punktem dotyczącym ostrości obrazu.
Dokładniej i bardziej szczegółowo na temat optymalnej odległości oglądania – czyli w jakiej odległości powinniśmy siedzieć względem ekranu piszemy w naszym artykule na blogu.
3. Maskownice ekranu
- Aby zwiększyć kontrast w przypadku materiałów o różnych proporcjach boków, można użyć czarnego materiału maskującego, który będzie wsuwany w miejsce czarnych pasów u góry/dołu obrazu lub po jego bokach.
- Materiał maskujący musi mieć możliwość poruszania się tak, aby znaleźć się w odpowiednich miejscach zależnie od proporcji oglądanego źródła.
- Wielu użytkowników projektorów uważa, że najlepszym podejściem jest stosowanie stałej wysokości obrazu (CIH) i umieszczenie maskownic jedynie po bokach. Wymagane są wtedy tylko dwie maskownice, które odsuwamy w przypadku materiału 2,39:1 i zasuwamy w przypadku materiału 1,78:1.
- Część użytkowników projektorów uważa, że najlepszym podejściem jest stosowanie stałego obszaru projekcji (CIA). Dla filmów 2,39:1, boczne maskownice odsuwają się, natomiast górna i dolna przycinają obszar projekcji od góry i dołu. W przypadku źródeł 16:9, boczne maskownice przysuwają się, natomiast górna i dolna wysuwane są poza obszar projekcji. Ten sposób działania zapewnia największą możliwą powierzchnię obrazu, niezależnie od jego proporcji.
- Natywne proporcje boków w przypadku ekranów z czterema maskownicami to zwykle 2,0:1, czyli mniej więcej po środku między 1,78:1 a 2,39:1.
- Najlepszym sposobem przemieszczania maskownic jest wykorzystanie automatycznego systemu sterującego ich ruchem, szczególnie takiego, który potrafi dostosować ekran w zależności od materiału źródłowego. Należy mieć, na uwadze, że takie systemy potrafią być bardzo drogie.
- Wiele użytkowników projektorów tworzy własne systemy maskowania, manualne lub zautomatyzowane.
4. Materiał – powierzchnia ekranu
- Materiały, z których wykonuje się ekrany projekcyjne, są pogrupowane według kilku parametrów, takich jak gain, kąt widzenia, odwzorowanie koloru, kolor bazowy i odbijanie światła zewnętrznego.
- „Gain”, czyli wzmocnienie. To najczęściej podawany parametr – oznacza, jak wiele światła padającego z projektora wróci do widzów. Wartość gain zwykle wynosi pomiędzy 0.8 a 3.0.
- Kąt widzenia to uproszczona nazwa na angielski termin „half-gain angle”, który oznacza kąt, pod którym dokładnie połowa światła padającego na ekran jest odbijana do obserwatora. Widzowie znajdujący się pod takim lub większym kątem będą widzieli znacznie ciemniejszy obraz niż ci znajdujący się w osi rzutowania.
- Ogólnie ujmując, im wyższy gain, tym jaśniejszy obraz dla widzów znajdujących się w osi rzutowania, ale także znacznie ciemniejszy dla widzów znajdujących się poza osią.
- Ekrany o wysokim współczynniku gain są pożądane w przypadku, gdy światłosiła projektora jest niewielka.
- Ekrany o wysokim współczynniku gain są podatne na tzw. „hot spotting” (ang. – gorący punkt). Oznacza to, że środek ekranu może być jaśniejszy niż jego rogi.
- W kinach domowych, w których mamy możliwość odcięcia zewnętrznego światła i odpowiednio wyczernione ściany, podłogi i sufit o neutralnym kolorze, idealny będzie biały ekran ze współczynnikiem gain na poziomie 1.0 do 1.3.
- Dla projektorów o niskim natywnym kontraście polecany jest ekran o szarej powierzchni, który poprawi kontrast percepcyjny.
- Niektóre firmy tworzą ekrany projekcyjne przeznaczone konkretnie do projektorów o ultra krótkim współczynniku rzutowania, takich jak Sony VPL-VZ1000ES. Przykładowy ekran projekcyjny przeznaczony do takiego projektora to produkt firmy Screen Innovations.
5. Eliminacja światła zewnętrznego
- Materiały neutralizujące światło zewnętrzne (ALR) odbijają światło z projektora wprost do widzów, natomiast światło pochodzące z innych kierunków neutralizują. W rezultacie otrzymujemy znacznie mniejszy kąt widzenia niż w przypadku ekranów nie-ALR.
- W pomieszczeniach, w których nie ma możliwości całkowitego odcięcia światła zewnętrznego i/lub otaczające ściany/podłoga/sufit mają jasny kolor, ekrany ALR zapewniają znacznie lepszy i znacznie bardziej kontrastowy obraz niż ekrany nie-ALR.
- Ekrany ALR doskonale nadają się na przykład do oświetlonych pomieszczeń, w których wspólnie oglądana jest na przykład transmisja sportowa. Oznacza to jednak także, że osoby znajdujące się poza osią projekcji zobaczą obraz o znacznie niższym kontraście ze względu na niewielki kąt widzenia takiego ekranu.
Przykładem takich ekranów są powierzchnie Black Diamond (SI) lub Phantom HALR (Stewart FilmScreen).
6. Transparentność akustyczna – przepuszczalność dźwięku
- W kinach komercyjnych głośniki znajdują się za ekranem, który jest perforowany malutkimi dziurkami przepuszczającymi dźwięk. Ekran taki nazywamy transparentnym akustycznie.
- Umieszczenie głośników lewego, prawego i centralnego (LCR) za ekranem sprawia, że dźwięk dociera do widza w taki sposób, jakby tworzyły go obiekty umiejscowione w kadrze. W ogromny sposób zwiększa to immersję w trakcie seansu.
- Jest to szczególnie istotne dla ekranów o proporcjach 2,39:1. Umieszczenie lewego i prawego głośnika poza ekranem może w istotny sposób pogorszyć odbiór dźwięku w filmie jako „dobiegający z zewnątrz”.
- Istnieją dwa rodzaje ekranów transparentnych akustycznie przeznaczonych do zastosowań domowych – perforowane i tkane. W tych drugich włókna materiału są wystarczająco luźne, żeby stworzyć mikroskopijne „dziurki” przepuszczające dźwięk.
- Nawet 10% powierzchni ekranu transparentnego akustycznie jest zajmowane przez wspomniane dziurki, co oznacza, że ekran odbija nieco mniej światła niż taki bez perforacji. Najlepiej zwiększyć wtedy moc lampy.
- W przypadku materiału perforowanego, głośniki powinny być umieszczone około 30 cm za materiałem i zwykle wymagają dodatkowego strojenia średnich i wysokich częstotliwości, które są tłumione przez ekran.
- W przypadku materiału tkanego, głośniki mogą być umieszczone znacznie bliżej ekranu i ogólnie ujmując nie wymagają dodatkowego strojenia.
- Ekran transparentny akustycznie jest półprzepuszczalny, dlatego widoczne będą wszystkie umieszczone za nim elementy. Z tego powodu wszystkie urządzenia za ekranem, w tym głośniki, powinny być całkowicie wyczernione (pomalowane na czarno lub pokryte czarnym materiałem) i nie powinny zawierać żadnych błyszczących elementów, takich jak loga producentów (które z reguły błyszczą za ekranem).
- Tkane ekrany transparentne akustycznie mogą zawierać osobny element wyczerniający (tzw. „black backing”) montowany bezpośrednio za ekranem, którego rolą ukrycie elementów znajdujących się za ekranem.
- W niektórych przypadkach wzór perforacji może nanieść się na strukturę pikseli w projektorze, co doprowadzi do niepożądanego zjawiska mory.
7. Ekran ramowy, czy elektryczny?
- W przypadku ekranów ramowych materiał jest przymocowany do sztywnej ramy, która może zostać przymocowana do ściany lub umieszczona na dedykowanym stojaku.
- W przypadku ekranów zwijanych, materiał jest przymocowany do napędu elektrycznego, który chowa ekran w wewnątrz dedykowanej obudowy (która z kolei może zostać ukryta w ścianie lub w suficie). Zwykle jest to droższe rozwiązanie niż ekran ramowy.
- Niektórzy posiadacze kin domowych umieszczają telewizor za ekranem zwijanym. Na co dzień wykorzystują telewizor do oglądania telewizji, natomiast ekran rozwijany jest na potrzeby „porządnych” seansów.
- Zmotoryzowane systemy maskowania są znacznie trudniejsze do zastosowania w przypadku ekranów zwijanych. W większości przypadków wyłącznie boki mogą być ukrywane za pomocą czarnego materiału, który porusza się niezależnie od ekranu.
- Niektóre materiały neutralizujące światło zewnętrzne nie mogą być stosowane w ekranach zwijanych ze względu na wykorzystanie metalu.
8. Płaski, czy zakrzywiony?
- Ogromne kina komercyjne wykorzystują zakrzywione ekrany o proporcjach 2,39:1. W ten sposób koryguje się aberrację sferyczną obiektywu oraz odbija więcej światła z powrotem do publiczności.
- Większość kin domowych ma znacznie mniejsze ekrany niż kina komercyjne, dlatego zakrzywienie traci na znaczeniu.
- Istotnym wyjątkiem mogą być ekrany 2,39:1 i projektory wyposażone w soczewki anamorficzne. W tym przypadku zakrzywiony ekran może pomóc w korygowaniu dystorsji optycznej zwanej poduszkowatą.
- Nie ma potrzeby wykorzystywania zakrzywionych ekranów w przypadku stosowania proporcji 16:9 w kinach domowych.
- Zakrzywione ekrany są ogólnie droższe ze względu na koszt wyprodukowania zakrzywionej ramy.
- Zakrzywione ekrany występują jedynie w wersji ramowej, nie ma możliwości zwijania zakrzywionego ekranu.
9. Budżet i rekomendacje.
Prosimy o kontakt…